Yarı iletken üretiminde kullanılan litografi makineleri, modern teknolojinin kalbinde yer alıyor. Bu makineler, dünyanın en gelişmiş bilgisayar çiplerinin üretilmesini sağlıyor. Ancak bu sistemleri kopyalamak, diğer endüstriyel tasarımlar gibi basit bir süreç değil. Çin’in, ABD’nin uyguladığı yaptırımların ardından bu makineleri tersine mühendislikle çözmeye çalıştığı, ancak bu süreçte bir ASML sistemini kırdığı iddiası, küresel teknoloji savaşını yeniden gündeme taşıdı.
Çin’in Teknolojik Atılımı ve Batı’ya Yakalama Çabası
Son 50 yılda Çin, tarım ekonomisinden dünyanın ikinci büyük ekonomisine dönüşerek eşi benzeri görülmemiş bir gelişim kaydetti. Ancak bu yükselişin arkasında büyük oranda Batı’dan alınan üretim teknolojileri ve know-how transferi yatıyor. Çin, önce “dünyanın fabrikası” haline geldi, ardından bu avantajı kullanarak yüksek teknoloji üretiminde güçlü bir ekosistem kurdu.
Bununla birlikte, Çin’in büyüme stratejisi genellikle “yenilikten çok taklit” temeline dayanıyor. Yani gelişmiş ülkelerdeki teknolojileri kopyalayarak geliştirmek, Ar-Ge süreçlerini hızlandırmak ve maliyetleri düşürmek Çin’in tipik yaklaşımı haline geldi. Bu kültür, Çinli teknoloji firmalarının birbirlerinin ürünlerini bile sürekli kopyalamasına neden olurken, aynı strateji Batı’nın ileri teknolojilerini elde etme konusunda da uygulanıyor.
ABD’nin “Çip Savaşı” Çin’i Zorluyor
2018’den bu yana ABD, Çin’e yönelik kapsamlı bir “teknoloji savaşı” başlattı. Washington yönetimi, Çin’e yüksek performanslı işlemciler ve yapay zekâ çiplerinin satışını yasakladı. Buna karşılık Pekin, ABD’nin bu teknolojileri üretmek için ihtiyaç duyduğu nadir toprak elementlerinin ihracatını sınırladı.
Bu yaptırımlar Çin’in teknoloji sektörünü derinden etkiledi. Yapay zekâ ve ileri üretim alanlarında ABD ile rekabet etmek isteyen Çin, artık kendi yüksek teknolojili çiplerini üretmek zorunda. Ancak burada karşısına dev bir engel çıkıyor: ASML.
ASML: Dünyanın Çip Üretiminde Tekel Gücü
Hollandalı teknoloji devi ASML, dünyanın en karmaşık çip üretim makinelerini üretiyor. Şirketin litografi sistemleri olmadan 5 nanometre ve altı seviyede işlemci üretmek imkânsız. ABD yaptırımları nedeniyle Çin, ASML’nin en gelişmiş EUV (Extreme Ultraviolet) makinelerine erişemiyor ve yalnızca daha eski DUV (Deep Ultraviolet) sistemlerini kullanabiliyor.
İşte tam bu noktada ilginç bir iddia ortaya çıktı. Çinli mühendislerin, sahip oldukları DUV makinelerinden birini sökerek teknolojisini anlamaya çalıştıkları, ancak bu süreçte cihazı kırdıkları öne sürüldü. Sorun yaşanınca Çin, ASML’den teknik destek talep etti. Hollandalı mühendisler cihazı incelediğinde, arızanın doğal bir arıza değil, cihazın sökülüp yeniden birleştirilmeye çalışılmasından kaynaklandığını fark etti.
Bu Olay Ne Anlama Geliyor?
Bu olay, ABD’nin çip yaptırımlarının Çin üzerinde ne kadar etkili olduğunu açıkça gösteriyor. Çin, artık sadece çip ithal edememekle kalmıyor, aynı zamanda elindeki makineleri de riskli bir şekilde söküp incelemek zorunda kalıyor. Bu durum, Pekin’in ileri teknoloji alanında kendi kendine yetme hedefine ulaşmasının kısa vadede oldukça zor olduğunu ortaya koyuyor.
Litografi makineleri, son derece hassas optik sistemler, nanometre düzeyinde hizalama teknolojileri ve yüksek maliyetli bileşenlerden oluşur. Bu kadar karmaşık sistemleri yalnızca birkaç ülke üretebiliyor. Dolayısıyla Çin’in bu sistemleri kopyalayarak kendi üretimini başlatması hem zaman hem de uzmanlık gerektiriyor.
Çin Geri Kalmış Değil, Ama Henüz Yeterli Değil
Bugün Çin, ekonomik büyüklük ve yapay zekâ yatırımları bakımından ABD’nin en büyük rakibi konumunda. Ancak yarı iletken üretiminde hâlâ dışa bağımlı. ASML makinelerini tersine mühendislikle çözmeye çalışması, Pekin’in bu bağımlılığı kırmakta ne kadar kararlı olduğunu gösteriyor.
Yine de bu olay, Çin’in teknoloji alanında ABD’yi geçmesinin kısa vadede mümkün olmadığını kanıtlıyor. Yaptırımlar devam ettiği sürece Çin, çip üretiminde eski teknolojilerle sınırlı kalacak. Ancak uzun vadede, Pekin’in kendi litografi sistemlerini geliştirmek için milyarlarca dolarlık yatırım yaptığı da biliniyor.
Sonuç olarak, Çin’in ASML litografi makinelerini tersine mühendislikle çözme çabası, hem ülkenin teknolojik hırsını hem de ABD’nin stratejik baskısının etkilerini gözler önüne seriyor. Bugün makineler kırılıyor olabilir, ama Çin’in bu alandaki ısrarı, gelecekte küresel çip yarışında dengeleri değiştirebilir.
Benzer Yazılar
